Ontdek Marken

In de tweede helft van de negentiende eeuw werd Marken ook ontdekt door “vreemden”. Net zoals in Volendam waren dit de kunstenaars die zich aangetrokken voelden door de aanblik van de kleurrijke klederdracht en het dorp met zijn schilderachtige haven, zijn smalle steegjes en zijn vele bruggetjes. Het ‘vreemden’ verkeer betekende een groeiende bron van inkomsten voor de arme Markers. Eén van de eilandbewoners die dat als eerste doorhad, was de legendarische Sijtje Boes. Ze maakte met haar zakelijke instinct een toeristenattractie van het eiland. Ruim zestig jaar lang liet zij tegen een bescheiden entree haar typisch Marker huisje zien aan bezoekers. In het huisje Havenbuurt 21 dreef zij een souvenirwinkeltje, deze souvenirwinkel staat hier nog steeds!
In 1983 stierf Sijtje Boes.

In 1903 brak er brand uit in hotel de Jong op Marken, deze had heftige gevolgen, de houten huizen stonden zo dicht op elkaar dat in korte tijd de gehele wijk in vlam stond. De brandweer op Marken kon dit niet alleen blussen en riep de hulp in van Monnickendam. Destijds was er nog geen dijk die Marken met het vasteland verbond. De brandweerwagen uit Monnickendam werd op een motorboot gereden, maar door dichte mist, kon het eiland niet gevonden worden en moest de brandweerwagen weer terugkeren. De brand verwoestte vele huizen. Na 1903 is hotel de Jong weer opgebouwd, tegenwoordig onder de naam: Het Hof van Marken. Destijds was het Hof van Marken dé plek waar de schilders verbleven die het pittoreske eiland naschilderden. Het hotel had als eerste een telefoonverbinding op Marken waar graag gebruik van werd gemaakt.

Van harte welkom bij één van de oudste klompenmakers van Nederland. Wist u dat klompen eigenlijk uit China komen? Natuurlijk hadden deze klompen een andere vorm, maar in Duitsland, België en Nederland hebben ze het klompen maken afgekeken van China.

Na het uitvinden van de stoommachine werd het klompen maken op industriële schaal toegepast. Er kon zo sneller gewerkt worden, maar het bleef toch voor een groot gedeelte handwerk en er was behoorlijk wat vakmanschap voor nodig! Bovendien was het met de scherpe beitels, aangedreven door stoom, een gevaarlijke klus!

In Nederland worden nog steeds klompen gemaakt voor dagelijks gebruik, maar deze klompenmakerij wordt nu gebruikt om te laten zien hoe het er vroeger aan toe ging, alsof de tijd heeft stilgestaan.

De stoommachine die binnen te zien is, heeft een indrukwekkende reis over de wereld gemaakt, de machine is in 1913 gebouwd in Duitsland en is hier in gebruik genomen. Marken was toen een eiland, de distributie van klompen op het vaste land was veel gemakkelijker, dus de stoommachine werd op Marken overbodig. Na daarna kort gebruikt te zijn geweest in Amsterdam, werd de machine aan een Braziliaanse suikerriet plantage verkocht. De stoommachine heeft leren banden, deze kunnen erg slecht tegen het warme en vochtige klimaat in Brazilië, daardoor werd het onderhoud al gauw te duur. Daarom heeft de machine jaren in een oude schuur opgeslagen gestaan tot een antiquair hem weer terughaalde naar Nederland. De machine werd in Limburg bij iemand thuis gebruikt om stroom op te wekken (in die tijd een hele luxe!), maar de vrouw des huizes vond het al gauw welletjes. De voordelen wogen nooit op tegen de nadelen.

De huidige klompenmaker heeft er alles aan gedaan om de sfeer van toen te bewaren en ook te herstellen om weer terug te brengen naar hoe het vroeger was. Zijn verzameling stoommachines is zeer indrukwekkend! De verzameling werd al flink uitgebreid toen hij in zijn zoektocht een stoommachine tegenkwam die wel heel erg leek op die uit het logboek van de oude fabriek. Het heeft meer dan een jaar geduurd om de leren banden te herstellen, de spoelen compleet te maken en de machine weer naar behoren te laten werken. Er was slechts één originele beitel bewaard in de fabriek, maar de rest is overal door Nederland en Duitsland gevonden.

Deze machine staat aan het begin van het industrieel klompen maken in Nederland

In de 13e eeuw werd Marken door een zware storm gescheiden van de rest van Noord-Holland. In deze tijd waren er monniken uit Friesland die het eiland kochten, zij bedreven er landbouw en veeteelt. Om het eiland te beschermen, bouwden ze hun boerderijen op hoogten, de zogenaamde werven. Het Zereiderpad lag toen tussen de twee aangelegde werven: De Monnikenwerf, nu een deel van de Kerkbuurt en de inmiddels verdwenen Kloosterwerf. Deze kloosterwerf is nu verdwenen in het water. Op de foto staan twee jongetjes op het Zereiderpad. In de klederdracht van vroeger droegen jongetjes ook rokken en hadden ze even lang haar als de meisjes. Jongens van 8 en meisjes van 10 jaar oud kregen kleding die meer leek op de volwassen kleding, de tussendracht genoemd. Dat de Marker Klederdracht zo uitgebreid is, is te danken aan het feit dat er weinig landbouw mogelijk was. Wanneer de mannen op zee waren, waren de vrouwen en kinderen op elkaar aangewezen. Daarom was er tijd genoeg om de kleding rijk te versieren met borduurwerk.

Voor het Trefpunt, het dorpshuis van Marken, staat het Oorlogsmonument. Dit staat hier ter herinnering aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Ook staat hier een gedenkteken dat de inwoners van Marken herinnert aan de crash van een Short Stirling BK 710-vliegtuig in de nacht van 25 op 26 mei 1943. Het propellerblad op het gedenkteken is afkomstig van de originele Short Shirling BK 710

Het Marker Museum is gehuisvest in zes historische woningen in het oude centrum van Marken. Het museum geeft een uniek inkijkje in hoe men vroeger op het eiland leefde. Zo vind je in het museum een oud Marker vissershuisje en een historische verzameling van Marker Klederdrachten. Elk jaar wordt er een ander thema in het museum belicht. Momenteel is dit museum gesloten.

De Grote Kerk op Marken werd in 1903 en 1904 gebouwd, maar sommige elementen in de kerk zijn veel ouder. De zeskantige preekstoel, de lezenaar, de kroonluchters en een koperen dubbelblaker stammen uit de 17e eeuw. Ook de klok in de kerktoren stamt af uit de 17e eeuw. Mocht de Grote Kerk open zijn, is het zeker de moeite waard om binnen een kijkje te nemen naar de scheepsmodellen. De Grote Kerk op Marken behoort zelfs tot één van de hoogste punten van Noord Holland!

Deze begraafplaats is in 1820 op een terp (de Altenawerf) aangelegd, dit om de overledenen te beschermen tegen het water. Het eiland overstroomde regelmatig en het gebeurde voorheen dat de kisten dan na een overstroming ronddobberden. De kisten kregen daarom een messingplaatje met de naam erop, zodat ze weer op de goede plek begraven werden. Marken is niet groot en de graven werden toegewezen onder nummers. Het komt daarom voor dat er drie mensen onder hetzelfde nummer worden begraven. Het is een sobere begraafplaats, maar dat past bij de Marker gemeenschap.

Dit is de oudste taverne van Marken. Van oudsher had deze taverne ook een slijterijfunctie en was het mede daardoor de centrale ontmoetingsplek op Marken. Roddels en nieuwtjes werden hier sneller verspreid dan er bier kon worden getapt. Tot op heden is de oude woning in originele staat behouden en staat de houten botenverzameling van de oprichter nog steeds uitgestald in de taverne. Wat ons betreft is dit de leukste plaats om te stoppen voor een kopje koffie of een lunch. Het enige gerecht dat nooit van de kaart is verdwenen? Het Marker visproeverijtje.

Bij een bezoek aan Marken hoort natuurlijk ook een kijkje in het leven van de Markers van vroeger. In dit oude huisje aan de haven kun je met eigen ogen zien hoe de Markers nog geen honderd jaar geleden leefden. De huizen op het eiland bestonden toen slechts uit één kamer, waarin vaak veel mensen leefden. Gezinnen met meer dan tien kinderen waren geen uitzondering! De bedstedes bestonden uit meerdere lagen, zodat behalve vader en moeder, ook een groot aantal kinderen hierin kon slapen. Marken is wereldberoemd om haar Klederdracht, waarvan er onwaarschijnlijk veel variatie bestaat. Zo is er niet alleen speciale dracht voor Pinksteren en Pasen, voor Koningsdag en trouwerijen, wanneer een Marker in rouw is draagt hij gedurende de 7 stadia van rouw alleen al tientallen verschillende varianten van de klederdracht.

In 1916 werden Marken en vele andere dorpen aan de Zuiderzee getroffen door een grote watersnoodramp. Stel je eens voor: Door de hoge golven werden botters en vaartuigen over de havendijk geslagen tegen de woningen aan. Het gejammer en geroep om hulp ging door merg en been. Mensen werden met ladders, touwen en dekzeilen erop uit gestuurd, maar ze kregen te horen dat de zaak hopeloos was en de dijk ondanks alle moeite het niet zou winnen van het water. Ter herinnering aan deze ramp, waarbij 16 mensen omkwamen, werd in 2016 aan de haven van Marken het monument ‘The Wave’ onthuld. Het beeld verbeeldt een golf op zee; het ontwerp is door de bevolking van Marken zelf uitgekozen.